توافق نامه برتون وودز

توافق نامه برتون وودز نظامی از روابط پولی است که دلار آمریکا را به عنوان یک معیار واحد برای تسویه حساب های بین المللی و ذخیره دارایی ها قرار می دهد. از سال 1944 تا 1976 وجود داشت و به طور قابل توجهی بر اقتصاد جهان تأثیر گذاشت.
 

این توافق نامه سه هدف اصلی داشت:

1. ایجاد تعادل در سیستم مبادله ارز بین المللی.
2. ترمیم تجارت آزاد بین المللی.
3. ایجاد ذخایر دارایی دولتی که می تواند برای غلبه بر بحران های اقتصادی استفاده شود.

مفاد اصلی توافق نامه برتون وودز:

• دلار آمریکا (USD) به اصلی ترین ارز تسویه حساب جهان تبدیل می شود. ذخیره دلار در همان سطح طلا در سیستم ذخیره سازی مالی بین المللی شروع شد و به تنها پول ملی تبدیل شد که می تواند با طلا مبادله شود. به زبان ساده ، دلار آمریکا به تنها معادل طلا تبدیل شده است.
• تمام ارزهای اصلی جهان به دلار آمریکا متصل هستند. پوند انگلیس (GBP) عنوان دومین "ارز ذخیره" را دریافت کرد.
• کلیه بانکهای مرکزی سایر کشورها موظف به حفظ نرخ پایدار ارزهای ملی خود هستند.
• کلیه کشورهای شرکت کننده در این توافق نامه مجاز به استفاده از کاهش ارزش پول و تجدید ارزیابی پول ملی در صورت لزوم هستند.
• برای غلبه بر مشکلات احتمالی و دستیابی به اهداف تعیین شده، چندین موسسه مالی ایجاد شد: صندوق بین المللی پول و بانک بین المللی بازسازی و توسعه.

قبل از توافق برتون وودز، طلا تنها معیار مالی برای مبادلات ارزی بود. هر کشور به طور مستقل نرخ ارز ملی را که به طلا گره خورده بود تعیین می کرد. مجموعه ای از بحران های اقتصادی و جنگ جهانی دوم نشان داد که سیستم اقتصاد جهانی نیاز به به روزرسانی دارد. بسیاری از کشورها با متوقف کردن پروسه تبدیل رایگان ارزهای ملی به طلا، "استاندارد طلا" را کنار گذاشتند. کاهش ارزش پول نیز در آنجا اتفاق افتاد، که اقتصاد جهانی را بسیار بی ثبات کرد.
در ژوئیه 1944، در شهر برتون وودز آمریکا، جلسه سه هفته ای نمایندگان 44 کشور عضو ائتلاف ضد هیتلر - کنفرانس مالی و سازمان ملل برگزار شد. نتیجه آن امضای توافق نامه هایی بود که به آنها توافق نامه های برتون وودز گفته می شد.
نتیجه اصلی توافق نامه ها این تصمیم بود که فقط یک واحد پول به عنوان استاندارد خاص به طلا متصل شود و از آن برای محاسبات همه کشورهای شرکت کننده استفاده شود. نرخ رسمی این بود: هر اونس طلا 35 دلار آمریکا است. از آنجا که هنوز در اروپا و آسیا جنگ ادامه داشت و اقتصاد این کشورها در وضعیت نامطلوبی قرار داشت و از آنجا که ایالات متحده از پایدارترین سیستم اقتصادی برخوردار بود، این انتخاب به دلار آمریکا رسید، که به تدریج باعث تقویت آن شد. همچنین، ایالات متحده بیشترین ذخایر طلا را در اختیار داشت و می توانست مبادله پول ملی خود را با این فلز گرانبها تضمین کند. با توجه به نفوذ بریتانیا، واحد پولی انگلیس، پوند انگلیس، به عنوان "ارز ذخیره دوم" یا رزرو شناخته شد.
بنابراین، ارزهای جهانی به دلار آمریکا متصل شدند. سازمانهای ویژه ای برای کمک به دستیابی به ثبات سیستم جدید ایجاد شدند.
صندوق بین المللی پول درگیر اعطای وام به کشورهای شرکت کننده در توافق نامه بود، که برای حمایت از نرخ ارز ملی و اصلاح کسری تراز پرداختی کشور ها به کار گرفته می شد.
بانک بین المللی بازسازی و توسعه (بانک جهانی) در کمک به کشورهای دیگر در بازسازی اقتصاد خود نقش داشت.
توافق نامه عمومی تعرفه ها و تجارت (GATT) نیز در آنجا تاسیس شد و وظیفه آن کاهش عوارض تجاری بود. متعاقباً، این سازمان به سازمان تجارت جهانی (WTO) تبدیل شد.
تمام کشورهایی که عضو صندوق بین المللی پول بودند، دلار آمریکا را با نرخ تعیین شده به طلا تبدیل کردند که در آن زمان مناسب بود. در نتیجه، تعیین تمام قیمت های جهانی با دلار آمریکا آغاز شد که منجر به نوعی هژمونی پولی آمریکا در اقتصاد جهان شد.
این سیستم جدید تأثیر مثبتی بر ثبات نرخ ارز داشت که باعث بهبود اقتصاد جهانی به طور کلی و تجارت بین الملل به طور خاص شد.

در اصل سیستم جدید، باید نشانه خاصی از برابری طلا و دلار آمریکا وجود داشته باشد، به طوری که کشورها می توانند با خیال راحت ذخایر خود را هم به دلار و هم در فلز گرانبها ذخیره کنند. در همان زمان، توضیع دلار باید با ذخیره طلای ایالات متحده تأمین می شد. و بسیاری از کشورها تصمیم گرفتند که ذخایر ارزی خود را به جای طلا با دلار آمریکا حفظ کنند. اما یک مشکل وجود داشت: هرچه معاملات بین المللی بیشتر باشد، برای اطمینان از تبدیل پول بیشتر، دلار بیشتری باید توضیع شود.
هنگامی که سهام دلار آمریکا در بانک های بین المللی به اندازه ذخیره طلای آمریکا رسید، این آستانه غیرقابل تبدیل شدن پول بود. در همان زمان، ذخایر دلار به افزایش خود ادامه دادند، در حالی که برعکس، ذخایر طلای آمریکا شروع به کاهش کرد. در این راستا، بی اعتمادی در ایالات متحده، در مورد توانایی آن در تحقق توافق نامه های مبادله دلار با طلا، افزایش یافت.
اوضاع سیاسی نیز در رشد بی اعتمادی تأثیرگذار بود. افزایش قیمت نفت، افزایش تورم در تعدادی از کشورها، اختلافات متعدد بین کشورهای اروپایی و ایالات متحده - همه اینها نارضایتی بسیاری از کشورها از هژمونی دلار در اقتصاد جهان را افزایش داد. بیشتر و بیشتر کشورها ترجیح می دهند به جای حفظ نرخ ثابت قبلی در برابر دلار آمریکا، به سمت نرخ ارز شناور حرکت کنند. آخرین ضربه به سیستم برتون وودز سقوط دلار آمریکا بود. در سال 1967، پوند استرلینگ انگلیس کاهش یافت. در سال 1968، چندین کشور اروپایی از حفظ ثبات بازار طلا و ارز خودداری کردند.
پایان توافق نامه برتون وودز در سال 1976، هنگامی که سیستم پولی جامائیکا تصویب شد، رخ داد که هنوز هم مورد استفاده است. نرخ ارز شناور بود و دیگر به طلا متصل نبود. ارزهای دیگر شروع به رشد و تقویت نمودند. دلار وضعیت خود را به عنوان ارز اصلی جهان از دست داد.
با این وجود، گذر 30 سال از سیستم برتون وودز میراث خود را به جا گذاشته است. علی رغم تقویت سایر ارزها از جمله یورو و یوآن، دلار همچنان یک بازیگر اصلی در اقتصاد است و اکثر جفت های ارزی با آن ارتباط دارند. تأثیر اقتصاد ایالات متحده بر اقتصاد جهانی نیز قابل توجه است. این امر به ویژه در تاثیری که بحران های شدید اقتصادی در اقتصاد آمریکا و همچنین اخبار ژئوپلیتیک بر نرخ ارز در سراسر جهان می گذارد، بسیار مشهود است.